| 1 I stało się później, że poszedł przez każde miasto i wieś, głosząc i opowiadając radosną nowinę o królestwie Boga: a dwunastu było z nim, | 1 And it came to pass afterward, that he went throughout every city and village, preaching and shewing the glad tidings of the kingdom of God: and the twelve were with him, |
| 2 I pewne kobiety, które zostały uzdrowione od diabelskich duchów i chorób, Maria, zwana Magdaleną, z której wyszło siedem diabłów; | 2 And certain women, which had been healed of evil spirits and infirmities, Mary called Magdalene, out of whom went seven devils, |
| 3 I Joanna, żona Chuzy, zarządcy Heroda, i Zuzanna, i wiele innych, które ministrowały mu ze swoich majętności. | 3 And Joanna the wife of Chuza Herod’s steward, and Susanna, and many others, which ministered unto him of their substance. |
| 4 A gdy wielu ludzi było zgromadzonych, a przychodzili do niego z każdego miasta, powiedział w przypowieści: | 4 And when much people were gathered together, and were come to him out of every city, he spake by a parable: |
| 5 Siewca wyszedł siać swoje ziarno: a jak siał, trochę padło przy drodze; i zostało podeptane, i ptactwo powietrzne zjadło je. | 5 A sower went out to sow his seed: and as he sowed, some fell by the way side; and it was trodden down, and the fowls of the air devoured it. |
| 6 A trochę padło na skałę; a jak tylko wzeszło, uschło, bo brakowało mu wilgoci. | 6 And some fell upon a rock; and as soon as it was sprung up, it withered away, because it lacked moisture. |
| 7 A trochę padło między ciernie; i ciernie wyrosły razem z nim, i zagłuszyły je. | 7 And some fell among thorns; and the thorns sprang up with it, and choked it. |
| 8 Zaś inne padło na dobry grunt, i wzrosło, i wydało owoc stokrotny. A gdy powiedział te rzeczy, zawołał, Kto ma uszy do słuchania, niech słucha. | 8 And other fell on good ground, and sprang up, and bare fruit an hundredfold. And when he had said these things, he cried, He that hath ears to hear, let him hear. |
| 9 A jego uczniowie pytali go, mówiąc, Co może ta przypowieść znaczyć? | 9 And his disciples asked him, saying, What might this parable be? |
| 10 A on powiedział, Wam jest to dane aby poznać tajemnice królestwa Boga: ale innym w przypowieściach; aby patrząc, nie mogli widzieć, i słysząc, nie mogli zrozumieć. | 10 And he said, Unto you it is given to know the mysteries of the kingdom of God: but to others in parables; that seeing they might not see, and hearing they might not understand. |
| 11 A przypowieść jest taka: Ziarnem jest słowo Boga. | 11 Now the parable is this: The seed is the word of God. |
| 12 Tymi przy drodze są ci, którzy słuchają; potem przychodzi diabeł, i zabiera słowo z ich serca, aby nie uwierzyli i nie zostali zbawieni. | 12 Those by the way side are they that hear; then cometh the devil, and taketh away the word out of their hearts, lest they should believe and be saved. |
| 13 A tymi na skale są ci, którzy, gdy słuchają, przyjmują słowo z radością; a oni nie mają korzenia, którzy przez chwilę wierzą, a w chwili pokusy odstępują. | 13 They on the rock are they, which, when they hear, receive the word with joy; and these have no root, which for a while believe, and in time of temptation fall away. |
| 14 A to, które padło między ciernie, są ci, którzy, gdy słuchają, idą na przód, i zostają zagłuszeni przez troski i bogactwa i rozkosze tego życia, i nie wydają owocu do doskonałości. | 14 And that which fell among thorns are they, which, when they have heard, go forth, and are choked with cares and riches and pleasures of this life, and bring no fruit to perfection. |
| 15 Lecz to na dobrym gruncie, są ci, którzy szczerym i dobrym sercem, usłyszawszy słowo, zachowują je, i wydają owoc w cierpliwości. | 15 But that on the good ground are they, which in an honest and good heart, having heard the word, keep it, and bring forth fruit with patience. |
| 16 Żaden człowiek, kiedy zapali świecę, nie nakrywa jej naczyniem, lub nie stawia pod łóżkiem; ale stawia ją na świeczniku, aby ci, którzy wchodzą widzieli światło. | 16 No man, when he hath lighted a candle, covereth it with a vessel, or putteth it under a bed; but setteth it on a candlestick, that they which enter in may see the light. |
| 17 Bowiem nie ma nic tajemnego, co nie będzie objawione; ani nic ukrytego, co nie będzie znane i co nie wyjdzie na jaw. | 17 For nothing is secret, that shall not be made manifest; neither any thing hid, that shall not be known and come abroad. |
| 18 Uważajcie więc, jak słuchacie: bo ktokolwiek ma, temu będzie dane; a ktokolwiek nie ma, od niego zostanie wzięte nawet to, co wydaje mu się, że ma. | 18 Take heed therefore how ye hear: for whosoever hath, to him shall be given; and whosoever hath not, from him shall be taken even that which he seemeth to have. |
| 19 Wtedy przyszli do niego jego matka i bracia, i nie mogli podejść do niego z powodu ścisku. | 19 Then came to him his mother and his brethren, and could not come at him for the press. |
| 20 I powiedziano mu przez kogoś, który mówił, Twoja matka i twoi bracia stoją na zewnątrz, chcąc się z tobą widzieć. | 20 And it was told him by certain which said, Thy mother and thy brethren stand without, desiring to see thee. |
| 21 A on odpowiedział i rzekł do nich, Moją matką i moimi braćmi są ci, którzy słuchają słowa Boga, i wypełniają je. | 21 And he answered and said unto them, My mother and my brethren are these which hear the word of God, and do it. |
| 22 A stało się pewnego dnia, że wsiadł do łodzi ze swymi uczniami: i powiedział do nich, Przeprawmy się na drugą stronę jeziora. I odpłynęli. | 22 Now it came to pass on a certain day, that he went into a ship with his disciples: and he said unto them, Let us go over unto the other side of the lake. And they launched forth. |
| 23 Ale jak płynęli, on usnął: i zerwał się tam gwałtowny wicher na jeziorze; i zostali zalani wodą, i byli w niebezpieczeństwie. | 23 But as they sailed he fell asleep: and there came down a storm of wind on the lake; and they were filled with water, and were in jeopardy. |
| 24 I podeszli do niego, i obudzili go, mówiąc, Mistrzu, mistrzu, giniemy. Wówczas wstał i zgromił wiatr i wzburzoną wodę: a one ustały, i nastała cisza. | 24 And they came to him, and awoke him, saying, Master, master, we perish. Then he arose, and rebuked the wind and the raging of the water: and they ceased, and there was a calm. |
| 25 I powiedział do nich, Gdzie jest wasza wiara? A oni, bojąc się, dziwili się mówiąc jeden do drugiego, Cóż to za człowiek! bo rozkazuje nawet wichrom i wodzie, a one są mu posłuszne. | 25 And he said unto them, Where is your faith? And they being afraid wondered, saying one to another, What manner of man is this! for he commandeth even the winds and water, and they obey him. |
| 26 I przybyli do krainy Gadareńczyków, która leży naprzeciw Galilei. | 26 And they arrived at the country of the Gadarenes, which is over against Galilee. |
| 27 A gdy wyszedł na ląd, spotkał go pewien człowiek z miasta, który od dawna miał diabły, i nie nosił ubrania, ani nie mieszkał w żadnym domu, tylko w grobowcach. | 27 And when he went forth to land, there met him out of the city a certain man, which had devils long time, and ware no clothes, neither abode in any house, but in the tombs. |
| 28 Gdy zobaczył Jezusa, krzyknął, i upadł przed nim, i donośnym głosem powiedział, Cóż mnie i tobie, Jezusie, Synu Boga najwyższego? Błagam cię, nie dręcz mnie. | 28 When he saw Jesus, he cried out, and fell down before him, and with a loud voice said, What have I to do with thee, Jesus, thou Son of God most high? I beseech thee, torment me not. |
| 29 (Bowiem rozkazał on duchowi nieczystemu, aby wyszedł z tego człowieka. Bo często go porywał: i wiązano go łańcuchami, i pętami; a on rwał więzy, i był pędzony przez diabła na pustkowie.) | 29 (For he had commanded the unclean spirit to come out of the man. For oftentimes it had caught him: and he was kept bound with chains and in fetters; and he brake the bands, and was driven of the devil into the wilderness.) |
| 30 I Jezus zapytał go, mówiąc, Jak ci na imię? A on odpowiedział, Legion: bo wiele diabłów weszło w niego. | 30 And Jesus asked him, saying, What is thy name? And he said, Legion: because many devils were entered into him. |
| 31 A one błagały go, aby nie kazał im wyjść w otchłań. | 31 And they besought him that he would not command them to go out into the deep. |
| 32 A było tam stado wielu świń, pasących się na górze: i prosiły go, aby pozwolił im w nie wejść. I pozwolił im. | 32 And there was there an herd of many swine feeding on the mountain: and they besought him that he would suffer them to enter into them. And he suffered them. |
| 33 Wtedy diabły wyszły z tego człowieka, i weszły w świnie: i stado ruszyło pędem po urwisku do jeziora, i zostały zaduszone. | 33 Then went the devils out of the man, and entered into the swine: and the herd ran violently down a steep place into the lake, and were choked. |
| 34 Gdy ci, którzy je paśli, zobaczyli co się stało, uciekli, i poszli, i opowiadali o tym w mieście i we wsiach. | 34 When they that fed them saw what was done, they fled, and went and told it in the city and in the country. |
| 35 Wtedy oni wyszli aby zobaczyć co zostało dokonane; i przyszli do Jezusa, i znaleźli człowieka z którego wyszły diabły siedzącego u stóp Jezusa, ubranego, i przy zdrowych zmysłach: i byli przestraszeni. | 35 Then they went out to see what was done; and came to Jesus, and found the man, out of whom the devils were departed, sitting at the feet of Jesus, clothed, and in his right mind: and they were afraid. |
| 36 Także ci, którzy to widzieli, opowiedzieli im, w jaki sposób ten, który był opętany przez diabły został uzdrowiony. | 36 They also which saw it told them by what means he that was possessed of the devils was healed. |
| 37 Wówczas cały tłum okolicznej krainy Gadareńczyków błagał go, aby od nich odszedł; gdyż ogarnął ich wielki strach: i on poszedł do łodzi, i wrócił ponownie. | 37 Then the whole multitude of the country of the Gadarenes round about besought him to depart from them; for they were taken with great fear: and he went up into the ship, and returned back again. |
| 38 A człowiek, z którego diabły wyszły, błagał go, aby mógł przy nim zostać: lecz Jezus odprawił go, mówiąc, | 38 Now the man out of whom the devils were departed besought him that he might be with him: but Jesus sent him away, saying, |
| 39 Wróć do swego własnego domu, i opowiedz, jak wielkie rzeczy Bóg ci uczynił. I poszedł swoją drogą, i opowiadał po całym mieście, jak wielkie rzeczy Jezus mu uczynił. | 39 Return to thine own house, and shew how great things God hath done unto thee. And he went his way, and published throughout the whole city how great things Jesus had done unto him. |
| 40 I stało się, gdy Jezus wrócił, ludzie przyjęli go z radością: bo wszyscy go oczekiwali. | 40 And it came to pass, that, when Jesus was returned, the people gladly received him: for they were all waiting for him. |
| 41 A oto przyszedł człowiek imieniem Jair, a był przełożonym synagogi: i upadł Jezusowi do stóp i błagał go, aby wszedł do jego domu: | 41 And, behold, there came a man named Jairus, and he was a ruler of the synagogue: and he fell down at Jesus’ feet, and besought him that he would come into his house: |
| 42 Bowiem miał jedyną córkę, w wieku około dwunastu lat, a ona leżała umierająca. Lecz jak on szedł, ludzie napierali na niego. | 42 For he had one only daughter, about twelve years of age, and she lay a dying. But as he went the people thronged him. |
| 43 A kobieta, cierpiąca na krwotok od dwunastu lat, która wydała całe swoje utrzymanie na lekarzy, a żaden nie mógł jej uleczyć, | 43 And a woman having an issue of blood twelve years, which had spent all her living upon physicians, neither could be healed of any, |
| 44 Podeszła od tyłu jego, i dotknęła brzegu jego odzieży: i natychmiast jej krwotok ustał. | 44 Came behind him, and touched the border of his garment: and immediately her issue of blood stanched. |
| 45 A Jezus powiedział, Kto mnie dotknął? A gdy wszyscy się wypierali, Piotr i ci, którzy z nim byli, powiedzieli, Mistrzu, ludzie się do ciebie tłoczą i cisną, a ty pytasz, Kto mnie dotknął? | 45 And Jesus said, Who touched me? When all denied, Peter and they that were with him said, Master, the multitude throng thee and press thee, and sayest thou, Who touched me? |
| 46 A Jezus powiedział, Ktoś mnie dotknął: bo spostrzegam, że moc wyszła ze mnie. | 46 And Jesus said, Somebody hath touched me: for I perceive that virtue is gone out of me. |
| 47 A gdy kobieta zobaczyła, że nie była ukryta, podeszła z drżeniem, i padając przed nim, oznajmiła mu przed całym ludem, dlaczego go dotknęła i jak natychmiast została uzdrowiona. | 47 And when the woman saw that she was not hid, she came trembling, and falling down before him, she declared unto him before all the people for what cause she had touched him, and how she was healed immediately. |
| 48 A on powiedział do niej, Córko, bądź pocieszona: twoja wiara cię uzdrowiła; idź w pokoju. | 48 And he said unto her, Daughter, be of good comfort: thy faith hath made thee whole; go in peace. |
| 49 A gdy on jeszcze mówił, przychodzi tam jeden z domu przełożonego synagogi, mówiąc do niego, Twoja córka jest martwa; nie trudź Mistrza. | 49 While he yet spake, there cometh one from the ruler of the synagogue’s house, saying to him, Thy daughter is dead; trouble not the Master. |
| 50 Ale gdy Jezus to usłyszał, odpowiedział mu, mówiąc, Nie bój się: tylko wierz, a będzie uzdrowiona. | 50. But when Jesus heard it, he answered him, saying, Fear not: believe only, and she shall be made whole. |
| 51 A gdy przyszedł do domu, nie pozwolił żadnemu człowiekowi wejść, oprócz Piotra, i Jamesa, i Jana oraz ojca i matki dziewczynki. | 51 And when he came into the house, he suffered no man to go in, save Peter, and James, and John, and the father and the mother of the maiden. |
| 52 A wszyscy płakali, i lamentowali nad nią: lecz on powiedział, Nie płaczcie, ona nie jest martwa, tylko śpi. | 52 And all wept, and bewailed her: but he said, Weep not; she is not dead, but sleepeth. |
| 53 A oni naśmiewali się z niego, wiedząc, że ona nie żyje. | 53 And they laughed him to scorn, knowing that she was dead. |
| 54 A on wszystkich wyrzucił, i ujął ją za rękę, i zawołał, mówiąc, Dziewczynko, wstań. | 54 And he put them all out, and took her by the hand, and called, saying, Maid, arise. |
| 55 I jej duch powrócił, i od razu wstała: a on kazał aby dano jej posiłek. | 55 And her spirit came again, and she arose straightway: and he commanded to give her meat. |
| 56 I jej rodzice byli zdumieni: lecz on im nakazał aby nie mówili żadnemu człowiekowi co zostało dokonane. | 56 And her parents were astonished: but he charged them that they should tell no man what was done. |